Μαρτυρίες / testimonials

Ηχητικές μαρτυρίες από κατοίκους της Μήλου:

ΤΟΤΟΣ
http://www.mediafire.com/listen/u8hlesv9sw3n1w3/totos_1.mp3

ΤΟΤΟΣ 1.
http://www.mediafire.com/listen/p76vkl1nvnp5y5k/totos_2.mp3

ΤΟΤΟΣ 2.
http://www.mediafire.com/listen/urqa31xtcpgj05f/totos_3.mp3

ΓΙΩΡΓΟΣ Β. 1.
http://www.mediafire.com/listen/ek7zs6jjb69chac/ΒΕΛΕΤΑΣ_1.mp3

ΓΙΩΡΓΟΣ Β. 2.
http://www.mediafire.com/listen/rs8l7qlx60oii71/ΒΕΛΕΤΑΣ_2.mp3

ΒΑΣΙΛΗΣ. Σ.
http://www.mediafire.com/listen/bq1uyojgbod4zbn/sofikitis.mp3

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. 1.
http://www.mediafire.com/listen/527nhsozuo447eq/sofikitis_1_1.mp3

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. 2.
http://www.mediafire.com/listen/90bsgaryp62ug22/sofikitis_2.mp3

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. 3.
http://www.mediafire.com/listen/eii9p66csvf92kt/sofikitis_3.mp3

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. 4.
http://www.mediafire.com/listen/8jlnny5jptvz32o/sofikitis_4.mp3

ΣΤΕΛΛΑ
http://www.mediafire.com/listen/pap9z1fai9rpa3l/stella_1.mp3

ΣΤΕΛΛΑ 1.
http://www.mediafire.com/listen/lgopz7c5bh5zul2/stella_2.mp3

ΛΕΥΤΕΡΗΣ Δ.
http://www.mediafire.com/listen/a3u1aah2sc3xqea/lefteris_1.mp3

ΛΕΥΤΕΡΗΣ Δ. 1.
http://www.mediafire.com/listen/vc5q7df4q81veww/lefteris_2.mp3

ΛΕΥΤΕΡΗΣ Δ. 2.
http://www.mediafire.com/listen/dm03yr4l5to1w85/lefteris_3.mp3

ΛΕΥΤΕΡΗΣ Δ. 3.
http://www.mediafire.com/listen/896qrncb753k4od/lefteris_4.mp3

ΣΤΑΥΡΟΣ Κ. 
http://www.mediafire.com/listen/bgs1rnrbrc91r1n/ΣΤΑΥΡΟΣ_Κ._1.mp3

ΣΤΑΥΡΟ Κ. 1.
http://www.mediafire.com/listen/xgqb3muwun2gri9/ΣΤΑΥΡΟΣ_Κ._2.mp3

ΣΤΑΥΡΟΣ Κ. 2.
http://www.mediafire.com/listen/9cqvpw9vbiww354/ΣΤΑΥΡΟΣ_Κ._3.mp3

ΣΤΑΥΡΟΣ Κ. 3.
http://www.mediafire.com/listen/z621qsgfr1gu0kc/ΣΤΑΥΡΟΣ_Κ._4.mp3



ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ.
http://www.mediafire.com/listen/u3un535k22dxuti/Μ._ΝΙΚΟΛΑΟΣ.mp3

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ. 1.
http://www.mediafire.com/listen/pusp80oxustzwk2/Μ._ΝΙΚΟΛΑΟΣ_1.mp3


ΦΛΩΡΑ
http://www.mediafire.com/listen/ho3oyw3kuod7u4i/flora.mp3

ΦΛΩΡΑ 1
http://www.mediafire.com/listen/9m6aya3sxq6bq9w/flora_1.mp3

ΚΑΦΕΝΕΙΟ 1.
http://www.mediafire.com/listen/w4lfhbypp3p9lf8/kafeneio_1.mp3

ΚΑΦΕΝΕΙΟ 2 - ΑΝΤΡΕΑΣ
http://www.mediafire.com/listen/p4qbr0il8n7ccuh/kafeneio_2.mp3

ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΑΝΤΡΕΑΣ
http://www.mediafire.com/listen/md0djh0upb9q2px/kafeneio_antreas.mp3



ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ.
http://www.mediafire.com/listen/tz0if9o3vv23lst/mavrogiannis_1.mp3

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ. - ΠΑΝΑΓΙΟΥΛΑ
http://www.mediafire.com/listen/ujacvfkak4r3073/mavrogiannis_panagioula.mp3

ΜΑΡΙΑ Κ.
http://www.mediafire.com/listen/0xfui4lwav3dexx/1_MARIA.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ.
http://www.mediafire.com/listen/giw04ey4llx4l6w/Νικος.Φ.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ. 1
http://www.mediafire.com/listen/41ucxjoeb9mmc93/Νίκος_Φ.1.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ. 2
http://www.mediafire.com/listen/1671a33uaj6f3j5/Νίκος_Φ.2.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ. 3
http://www.mediafire.com/listen/ajl6dccfikgeaua/Νίκος_Φ.3.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ. 4
http://www.mediafire.com/listen/pk3r5wzebge4blv/Νίκος_Φ.4.mp3

ΝΙΚΟΣ Φ. 5
http://www.mediafire.com/listen/c7w8v5cg7x0p5vi/Νίκος_Φ.5.mp3

ΑΝΤΩΝΗΣ Μ.
http://www.mediafire.com/listen/zs3xpza6k18nuis/ΑΝΤΩΝΗΣ_M.mp3

ΑΝΤΩΝΗΣ Μ. 1
http://www.mediafire.com/listen/0z7tqx4o2wmaq5e/ΑΝΤΩΝΗΣ_M._1.mp3

ΑΝΤΩΝΗΣ Μ. 2
http://www.mediafire.com/listen/duaiu63kia36rr3/ΑΝΤΩΝΗΣ_M._2.mp3

ΑΝΤΩΝΗΣ Μ. 3
http://www.mediafire.com/listen/9rf3lf5lyhix6qp/ΑΝΤΩΝΗΣ_Μ._3.mp3


Μαρτυρίες από το αρχείο του σκηνοθέτη Αντρέα Σιαδήμα:

1. Φούρναρης: Ήτανε Δεκέμβριος του '44 και είχαμε κόψει κλαδιά ελιές και τα πηγαίναμε στο Βάτο. Φόρτωσα το μουλάρι και το γάιδαρο, εν τω μεταξύ ήτανε το ηρώον εκεί τον των γερμανών, το νεκροταφείο και είχε το ηρώον τους απάνω εκεί το σπαθί και μου άρεσε ο ήχος που άκουγα και τραβούσα το σπαθί για να κάμει τον ήχο και κόπηκε. Εζύγωσα λοιπόν τον γάιδαρο δίπλα σε ένα τάφο γιατί ήτανε 12 ήτανε βαρύ το σπαθί, 12 κιλά και 26 γραμμάρια και το τρύπωσα μέσα στα κλαδιά το πήρε χαμπάρι σχεδόν ο σκοπός και με φώναξε "Έλα εδώ να πούμε". Με τραβάει, λοιπόν και μπίζει μια κλωτσιά, πέφτω κάτω είχα διώξει τα ζώα όμως από εκεί και με πατούσε στην πλάτη και ένας γέρος μέσα από το χωριό εφώναξε "Τι κάνεις το παιδί;;" και χαλάρωσε το πόδι του και γλίστρησα εγώ και έφυγα και πήγα στο Βάτο. Άργησα, να πούμε να κατέβω, έκαμα περισσότερο από 3 μήνες να κατέβω στον Αδάμαντα γιατί φοβόμουν να μην τυχόν και γινόταν έρευνα και με είχαν αναγνωρίσει και έτσι πέρασαν αυτοί, εφύγαν οι σκοποί, είχαμε μάθει αν διώξανε τους σκοπούς αυτούς που με είχανε δει και έτσι είχα γλιτώσει από αυτή την... Το σπαθί πήγα και το έκρυψα μέσα σε έναν αχυρώνα, στο κάτω μέρος του αχυρώνα και το είχα πολλά χρόνια, δεν το είχε δει κανένας από την οικογένειά μου, φοβόμουν ακόμα και οι ίδιοι να μην μάθουνε, να μην ήξερε κανένας τίποτα ότι υπήρχε το σπαθί αυτό στα χέρια μου, από τον φόβο ας πούμε να μην με πιάσουνε οι γερμανοί και με τιμωρήσουνε. Αυτή ήτανε η κατάληξη και αυτή την στιγμή βρίσκεται εδώ, ήρθανε πάρα πολλές φορές ο διοικητής της Μήλου με τον πρόεδρο για να το δώσω αλλά τους αρνήθηκα γιατί αυτό είχα υποφέρει να πούμε για να το κάνω, έλεγα ότι ήτανε κτήμα μου, ήτανε κάτι σαν αντίσταση από το νεκροταφείο τους, των γερμανών. Και το θεωρώ σαν κειμήλιο και σαν ανδραγαθία μου που ήμουνα 12 χρονών, 11 μισή χρονών τότε. Και έκανα και άλλες πολλές ανδραγαθίες, δίναμε κάτι σημειώματα μέσα στο γραφείο της κινήσεως στον Αδάμαντα, στο γραφείο των γερμανών τα ακουμπούσαμε... παίζαμε μπάλα και τα ακουμπούσαμε κρυφά μέσα στα γραφεία... μπαίναμε είχαμε το θάρρος και μας αφήνανε άμα ήτανε, δεν ήτανε βερολινέζοι γερμανοί ήτανε όλα πιο ήσυχα, οι βερολινέζοι ήτανε γερμανοί καθαροί, με μπότα και με... Δεν είχανε όμως πειράξει ποτέ τους ντόπιους εδώ, πάντα με καλή συμπεριφορά είχανε και γιατρούς ότι και να παθαίναμε μας εβοηθούσανε εύκολα χωρίς να έχουμε προβλήματα αλλά οι βερολινέζοι ήτανε στρατιώτες - στρατιώτες, χωρίς... αν τους πείραζες τελείωνε δεν υπήρχε περίπτωση να πει κανένας ότι ξέρεις έχει άλλη εντολή για να περάσει αλλονών, ήτανε των γερμανών οι διαταγή, αυτοί οι βερολινέζοι.

2. Φρανζέσκος 
[03:46:56.06] Interviewer: Πως ήτανε οι συνθήκες εκεί μέσα;;;
[03:47:25.24] Frantzeskos: Το να δουλεύεις κασμά οχτάωρο με μια κουταλιά φασόλια και λίγο ψωμί... εμείς πηγαίναμε γιατί ο φλοίσβος, αν έχεις πάει το μαγειρείο... ο πατέρας του ήτανε μάγειρας στους γερμανούς.
[03:47:42.22] Interviewer: Α... έτσι...
[03:47:42.22] Frantzeskos: Και εμείς ξέραμε τι φέρνανε φαΐ στους εργάτες και πηγαίναμε εκεί με το κουβαδάκι μας ***********
[03:47:53.09] Interviewer: Πάμε να το πούμε αυτό
[03:48:03.06] Frantzeskos: Δούλευε ο πατέρας μου και ο πεθερός μου εκεί, εμείς πηγαίναμε, ξέραμε την ώρα κατά τις 11 η ώρα που πηγαίνανε τον καζάνι, ένα καζάνι μεγάλο. Ξέραμε τι ώρα πηγαίναμε, και πηγαίναμε με τον αδελφό μου, με το κουβαδάκι και μας αδειάζανε μια κουταλιά φασόλια και μας δίνανε λίγο ψωμί, το παίρναμε... την άλλη μέρα πάλι... (γέλια)... τα ίδια. Και βλέπαμε και τους ανθρώπους που δουλεύανε και  ήτανε επιστάτες μηλιοί αλλά ήτανε και αυτοί γερμανόφιλοι, κατάλαβες;;; τους βγάζανε το λάδι... τους βγάζανε το λάδι... Ξέρεις τι είναι να δουλεύεις 8 ώρες κασμά; και είχε, είχε Ανδρέα μόλις φύγουν... που είναι το εκκλησάκι ο Άγιος Νικόλας εκεί.... πιο εδώ, προς τα εδώ, εκεί είχε γύφτικο, ήτανε ο μπαρμπακώστας ο Μαστουργιάς, εκεί πηγαίνανε και φτιάχνανε τα εργαλεία και τους κασμάδες γιατί δεν είχανε κομπρεσέρια και αυτά, όλα με κασμάδες έχουνε γίνει, με κασμά... και μερικές φορές πήγαινα και εγώ γιατί έπρεπε να έχει στο φυσερό, έπρεπε να έχει έναν άνθρωπο να φυσάει, και πηγαίναμε εκεί και τον βοηθάγαμε, και από εκεί ερχόμασταν και παίρναμε το φαΐ και πηγαίναμε στο σπίτι.
[03:49:26.01] Interviewer: Πως ήταν εκεί η κατάσταση μέσα, όταν δούλευαν;
[03:49:29.15] Frantzeskos: Καταλαβαίνεις... απαίσια ήτανε. Ζέστη... μπροστά ένα κομμάτι τσουβάλι βάζανε, γυμνοί από πάνω και ένα τσουβάλι, γιατί εδώ ο Αδάμαντας είναι ηφαίστειο, είναι... έχει ζέστα... κατάλαβες... Ήτανε άθλιες οι συνθήκες...
[03:49:55.19] Interviewer: Ήτανε καταναγκαστική εργασία αυτό;;;
[03:49:58.18] Frantzeskos: Καταναγκαστική εργασία... δεν είχε να την κάνεις κοπάνα. Έπρεπε να πας στην δουλειά, αν δεν πήγαινες στην δουλειά και σε πηγαίνανε στον γιατρό και σε έβγαζε ότι ήτανε κοπάνα είχε αλώνι, SS με το άλογο, και από εκεί έφευγες... οι μέρες σου ήτανε λίγες. Εδούλευαν και κεμουλάδες, και από την Κίμωλο είχανε δουλέψει εδώ. Γιατί από του παποτινού, αν έχεις υπ όψιν σου, από του παπότινου πιο πέρα λίγο, είχε 3 σειρές συρματόπλεγμα, από την μια θάλασσα μέχρι την άλλη και έχει και χαρακώματα... ακόμα τα χαρακώματα τα περισσότερα διατηρούνται - φαίνονται, και μπροστά το χαράκωμα και η μια άκρη μες στη θάλασσα. Εδώ στο λιμάνι δεν έμπαινε μέσα, είχε ηλεκτρική πόρτα. Εδώ ερχότανε, φεύγανε από τον Πειραιά, και όταν κάνανε την απόβαση της Κρήτης, ερχότανε καμιά... γιατί ήταν όλα επιταγμένα, βαποράκια - καΐκια, στο γυρισμό γυρίζαν τα μισά γιατί οι γερμανοί τον πόλεμο τον εχάσανε από την Κρήτη και από την Μήλο. Εμείς ελευθερωθήκαμε 14 Μαΐου του '45, είχε ελευθερωθεί όλη η Ελλάδα... και λευθερωθήκαμε γιατί αυτός ο διοικητής που ήτανε εδώ ήταν πολύ σκληροτράχηλος, τον εκαλέσανε στην λεγόμενη Βαλτίνη, λέγεται παλιά Γούδια, τον είχανε καλέσει για τραπέζι και στον γυρισμό είχανε στήσει η αερολοχίτες ενέδρα αλλά ο κερατάς ήτανε.. ρίξανε μέσα στο αυτοκίνητο και δεν... έχει ένα γεφυράκι, ένας αερολοχίτης που έχουν τον ανδριάντα του στο χοντρό βουνό, αν έχεις υπ όψη σου, τον ήξερα φαινομενικά... και βγάζει το 45αρι ο γερμανός και τον σκοτώνει, αλλά ύστερα τον... και θυσιαστήκανε και οι 2 ελληνογαλλίδες (αγγλογαλλίδες???) ... και μετά απελευθερωθήκαμε. Εθυμάμαι όταν πήγαμε και τους... παραδοθήκανε είχανε ********* δεν ήξερες ότι ήταν ο χρωματισμός, ήτανε από τα στούκας. Είχανε ένα βαπόρι, το Πόπη (???) το οποίο είχε μέσα πολεμικό υλικό, αντίσκηνα, διάφορα και από αυτό οι σκηνές ήτανε 3 χρώματα... χακί, μπλε και άσπρο και από αυτά είχαμε φτιάξει παντελόνια...
[03:52:41.04] Interviewer: Αυτές οι ελληνογαλλίδες σκοτώθηκαν μαζί με τον γερμανό;;
[03:52:43.18] Frantzeskos: Με τον γερμανό, βέβαια.
[03:52:45.22] Interviewer: Τι ήταν αυτές;;; Ήτανε....
[03:52:48.07] Frantzeskos: Ήτανε στο νοσοκομείο, ήτανε στο νοσοκομείο και... συνεργαζόταν. Αλλά ήτανε υπέρ της Ελλάδος δεν ήτανε κατά.

(ACTIVITY) Αρχείο 04
[03:54:58.18] Frantzeskos: Είναι στο ******** του '44 ανήμερα της Πρωτοχρονιάς. Έχω έναν αδελφό που είναι υπηρέτης, βοσκός σε κάποιον που είχε πρόβατα, τότε δεν πήγαινες για λεφτά, πήγαινες για μάσα. Επειδή γιόρταζε ο αδελφός μου, και λεγότανε Βασίλης, λέει η μάνα μου "δεν πας εσύ με τον αδελφό μου τον Χρήστο να 'ρθει ο Βασίλης σπίτι επειδή γιορτάζει;;". Παίρνουμε τα πρόβατα, καμιά 20αριά πρόβατα, έναν γαϊδούρι ****, και ένα μουλάρι, τα πήραμε στη βοσκή, στον γυρισμό όμως έπρεπε να περάσουμε από ένα γερμανικό φυλάκιο. Μόλις φτάνουμε στο γερμανικό φυλάκιο, βάζουν οι γερμαναράδες το λυκόσκυλο και το μπο**** ένα άσπρο, το **** είναι μεγάλο. Με ρίχνουνε κάτω, μου σπάνε το χέρι και γελάγανε... Κακώς - κακού τα πάμε στη στάνη, πάω στο σπίτι... δεν ήταν μακρυά και με παίρνει η μάνα μου, είχα ένα γείτονα σε ένα γαϊδουράκι, κάθομαι στο γαϊδουράκι και πάμε για... πηγαίναμε για τον γιατρό αλλά περνώντας από την ταβέρνα αυτή από το δρόμο αυτό ήταν ο γιατρός μέσα, ο γέρος Κόμης... Ανδρέας Κόμης (???), του σημερινού ο πατέρας, του Λουκά. Και ήρθε ο άνθρωπος και αυτός, δεν είχανε τότε... είχε μια γαϊδούρα και πάμε και με χαρτόνια, όχι γύψο αλλά δόξα το θεό φίλε δεν έμεινε κουσούρι.
[03:56:41.02] Interviewer: Και γέλαγαν ε;;
[03:56:41.02] Frantzeskos: Γέλαγαν ναι... γέλαγαν. Χειρότερα από κτήνη, φίλε, χειρότερα από κτήνη. Σου λέω μόνο αυστριακός, για να καταλάβεις, αυτοί όχι... άμα τους βλέπω δεν τους πάω... πώς να στο πω;;; Δηλαδή όταν έχεις υποστεί διάφορα πράγματα μπορείς να τους χωνέψεις;;;; Τους βλέπεις.... πως λέω για τους αυστριακούς ή για τους ιταλούς ήτανε καλοί... έτσι δεν είναι;;;
[03:57:15.18] Interviewer: Εδώ που έχεις στη θυσία για πες και αυτό...
[03:57:15.18] Frantzeskos: Αυτό ήμουνα, απ' έξω από την εκκλησία... Πάσχα... ήτανε Πάσχα και όπως καθόμασταν ένα περίαυλο, .... τρέχανε αίματα, είχανε έρθει και βομβαρδίζανε και ένα θραύσμα από κάλυκα, δηλαδή θραύσμα από μυδράλιο του αεροπλάνου, του είχε σπάσει ο κάλυκας, και μου είχε χωθεί εδώ... ήτανε ακριβώς όπως το δέλτα το κεφαλαίο... πως έχει την μύτη κάτω... ααα πέρασαν χρόνια δεν με εμπόδιζε... πάω στο στρατό... γυρνώντας από το στρατό αρχίνησε και έπιανε πιο και μου λένε να το βγάλεις... πάω σε έναν κουρέα του λέω ρε συ Κλεάνθη θα μου κάνεις ένα ξύρισμα γιατί είμαι για ταξίδι, μου λέει "τι θα κάνεις;;;" "πάω να βγάλω αυτό το θραύσμα" να σου βγάλω λέει μια τρίχα... και με το τσιμπιδάκι βγαίνει αυτό γιατί είχε μαλακώσει και γλίτωσα το ταξίδι (γέλια) ********
[03:58:32.13] Interviewer: Η άλλη φορά που είπες 3 φορές ήτανε;;....
[03:58:34.02] Frantzeskos: Το άλλο, μου άρεσε το πολεμικό υλικό. Είχα βρει έναν κάλυκα, και ξέρεις που;;;;... εδώ είχε σφαίρες, οι οποίες τις έτριβες και παίρνανε φωτιά. Είχαμε ένα καψούλι και σε αυτό τον μακαρίτη του πεθερού μου είμαστε γείτονες, είχα πάει εκεί και το βρήκα, είχε ένα σφυράκι αλλά ευτυχώς που δεν είχε καψούλι, το υλικό αυτό είχε μια κάπνα (???). Το άλλο πάλι, εκεί που ήμασταν στη σπηλιά, ήτανε ένα δωμάτιο το οποίο είχε ο παππούς μου αχυρώνα και έβαζε τα άχυρα που είχε γαϊδουράκια. Και έβλεπες φίλε τα ποντίκια πάνω στις στέγες λες και κάνανε παρέλαση, και εμείς κοιμόμασταν μέσα. Και έχει απ' έξω ένα στεγάδι που έχει ένα τζάκι, που μαγειρεύαμε, με κλαδιά μαγειρεύαμε και από πάνω είχε ένα ράφι και είχαμε αυτά τα γερμανικά που ***** και βάναμε το κλειδί, αλλά εμείς βάζαμε και σφαίρες μέσα, από κάτω είχαμε... ήταν χειμώνας... είχαμε ένα μαγκάλι με στάχτη... Όπως πήγαμε να το *** δεν ξέρω, έπεσε και μια σφαίρα μέσα... ήτανε από αεροπλάνο, από μυδράλιο αεροπλάνου. Και έχει πάει ο αδελφός μου, να κοιτάει τα πρόβατα για τα αρμέξουνε, εκεί που ήταν ο αδελφός μου και η μάνα μου είχε... είχαμε βρει λίγο σιτάρι και το είχαμε κόψει στον αχυρόμυλο χόντρος ο λεγόμενος, όπως το πλιγούρι, και είχε κανα 2 αυγά, τότε δεν υπήρχαν τραπέζια και όλα αυτά, ένα τραπεζάκι χαμηλό, και σκαμνάκια με κουληνόδερμα (κουνελόδερμα), και περιμέναμε εγώ, ο πατέρας μου και η μάνα μου να έρθει ο Βασίλης με τον αδελφό μου τον Χρήστο για να φάμε, σε μια στιγμή φαίνεται πέρασε η σφαίρα μου φαίνεται... Μπαμ!!!! Βάζει η μάνα μου τις φωνές, εγώ νόμιζα αεροπλάνο... έτσι δεν είναι;;; και ευτυχώς που εγώ ένα πάλι από θραύσμα και τρύπησε εδώ στο γόνατο ξώφαλτσα με πήρανε τα αίματα αλλά ψιλοπράγματα, κατάλαβες;;; (γέλια). Απίστευτα και όμως αληθινά φίλε...

(ACTIVITY) Αρχείο 05
[04:01:17.20] Frantzeskos: Το όνομα Φραντζέσκος το έχω πάρει από τον παππού μου. Ο παππούς μου ο Φραντζέσκος ήτανε του Μάρκου του Βαμβακάρη του τραγουδιστή πρώτα ξαδέλφια, ήτανε φραγκοσυριανός ο παππούς μου. Βαμβακάρης ο ένας Βαμβακάρης και ο άλλος και έχω πάρει το όνομά του, η μάνα μου λεγότανε Βαμβακάρη...
[04:01:40.05] Frantzeskos: Τώρα για αυτή την περιοχή που σας λέω, δεν ξέρω αν τα ξέρετε, τα καταφύγια λέγεται η περιοχή του Χαϊλαζη. Εκεί ήτανε κοντά εκεί που μέναμε στις σπηλιές, πηγαίναμε τους πλέναμε τις καραβάνες τους γερμαναράδες και τρώγαμε τα απορρίμματα. Είχανε ένα ντεπόζιτο το οποίο, από το ντεπόζιτο αυτό πλενόντανε και πλένανε και τις καραβάνες εμείς πηγαίναμε ξυπόλητοι πλέναμε τα πόδια μας, γελάγαμε (γέλια)... Ο μακαρίτης ο πεθερός μου, γιατί είχε παράγκες, είχε 3 παιδιά - 4, πήγαινε ας πούμε να πάρει.... όταν έκλεβες δεν έκλεβες γιατί ήσουνα κλέφτης, έκλεβες για να ζήσεις. Εκεί στους γερμαναράδες υπήρχανε οι παράγκες, είχε... πατάτες έτσι ξηρές, γαλέτες... Εμείς τον αφήναμε... μας λέγανε οι γερμανοί μόλις δούμε κανένα να τους ξυπνήσουμε αλλά τον πεθερό μου τον αφήναμε και πήγαινε έπαιρνε και ύστερα έφευγε και ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Εμείς είμαστε όμως πολεμοχαρείς, όπως ψάχναμε βλέπω ένα πράγμα όπως (ντρόμπα του φλίτη??) που ήτανε παλιά, αλλά αυτές δεν είχε οι οβίδες των γερμανών, εγώ δεν το ήξερα, τραβάω το σπαγκάκι και αρχίζει και βγάζει κάπνα αλλά προλαβαίνει, ο θε' σχωρέστον, ο μακαρίτης ο πεθερός μου και την πιάνει και την πετάει μέσα στο ντεπόζιτο των γερμανών που είχανε τα νερά... ξέρεις τι έγινε τώρα ε;... τα νερά πετιώνται απ' έξω... αφού... εμείς όμως οι πιτσιρικάδες τα χαρακώματα τα ξέραμε... τα καταφύγια με κλειστά τα μάτια γιατί μες το καταφύγιο είχε κουκέτες όπως τα βαπόρια, μια απάνω μια κάτω, κατάλαβες;; δεξιά-αριστερά... εγώ με τον αδελφό μου, με το που αυτό... παίρνουμε δρόμο, μας κόβει λίγο τραβάω εγώ λίγο το κρεβάτι απάνω, κλείνουμε την πόρτα και έχει καταφύγιο που βγαίνει απάνω στον άλλο δρόμο, και προλαβαίνουμε και βγαίνουμε απάνω... που να μας πιάσουν.. ήμασταν όπως τα τσακάλια, έτσι τρέχαμε. Και όταν τελείωσε ο πόλεμος ξαναπαρουσιαστήκαμε (γέλια), γιατί θα μας καθαρίζανε. Φεύγαμε από τον Αδάμαντα, (δεντριά????) παίρναν το κουβαδάκι τους και πηγαίνανε απάνου.... οι γερμανοί τα καλώδιά τους τα είχανε απλώσει έτσι στους δρόμους διάφορα... η μανία μας ήτανε το καλώδιο πάνω σε μια σιδερόπετρα και (άνοιγμα;;;). Και η πλάκα ήτανε σε ένα σημείο μας βλέπει ένας γερμαναράς και γέλαγε... με τον που τον εβλέπουμε εμείς, έχεις δει κάτι αγριοκάτσικα;;; (γέλια)... Από κάτω από τα παπούτσια μου... πάταγες... φύγανε (******) είναι γερό δεν έφευγε (γέλια)... Περιπέτειες... Πηγαίνανε για βολή, δευτέρα φερ' ειπείν, για να κάνουν βολή στην περιοχή... μυαλά και εμείς, αφού είμαστε παιδιά, έτσι δεν είναι;;;... με το που θα φύγουν οι γερμανοί που είχανε πάει να στήσουνε τους στόχους με ξυλοπολτό πηγαίναμε εμείς με ένα τσουβάλι της (*****) πηγαίναμε του βγάλαμε σε (*******) και τους ξέκαναν (γέλια).
[04:05:08.18] Interviewer: Εδώ για το καταφύγιο για πες μου καμιά ιστορία έτσι άλλη...
[04:05:12.13] Frantzeskos: Ε στο καταφύγιο είχαν αρχινήσει από το '41 μέχρι το '43 και δουλεύανε. Αφού τα τελειοποιήσανε μετά το μεγάλο βομβαρδισμό οι γερμανοί ήρθανε και μπήκανε μέσα εκεί, οι θαραλλέοι όμως βγήκανε να κάνουνε πλιάτσικο. Θυμάμαι ένας είχε μια φοράδα και πήγε και έκλεψε μια ηλεκτρομηχανή μόνος του την φόρτωσε στη φοράδα και την πήρε, αν τον πιάνανε θα τον καθαρίζανε.
[04:05:45.04] Interviewer: Εδώ το νησί το βομβάρδιζαν οι σύμμαχοι, έτσι;;;
[04:05:58.15] Frantzeskos: Πολύ. Ο μεγάλος βομβαρδισμός έγινε με 40 αεροπλάνα και βαπόρια. 40 αεροπλάνα και τα βαπόρια από ανοιχτά από την Κρήτη, νότια. Πέφτανε οβίδες λες και ήτανε χαλάζι, αλλά δεν έπαθε φίλε, ένας γερμανός δεν σκοτώθηκε. Το μόνο πλήγμα που πάθανε, απέναντι 'κεί... εκεί που είναι οι σκάλες, που πάνε προς την ΔΕΗ προς τα αριστερά, αν ξέρεις τον Κόρφο, ο λεγόμενος Κόρφος, εκεί είχανε 3 μεγάλα κανόνια, τα είχανε στα Καμπίνια και μετά τα πήρανε επειδή ήτανε μαλακό το έδαφος και τα φέρανε εκεί, και πάει και πέφτει μια οβίδα μες στη βάση του κανονιού, 8 μέτρα βάση, είχε και πυρομαχικά και έφερε το κανόνι κάτω στον δρόμο, εκεί που είναι τώρα ο φάρος απ' αριστερά... δεν είναι πολλά χρόνια, 3 χρόνια που το μάζεψαν για παλιοσίδερα. Τίποτα δεν είχαν πάθει. Είχανε φέρει τα κανόνια του Αβέρωφ, στον Τράχηλα, έφευγε οβίδα από τον Τράχηλα και πήγαινε στην Κίμωλο, 12 χιλιόμετρα. Είχε προβολέα στο Προβατά και έκανε τη νύχτα μέρα, όταν ο ιερός λόχος να κάνει την επίθεση, ήρθανε καμία 600αρια, από την Κίμωλο βγήκανε, περάσανε τον Αρχωντιό, και μετά από το (Κόμπο) για κάνουν την επίθεση για να πιάσουν γερμανούς. Τους παίρνουνε χαμπάρι, ανάβει προβολείς του Τράχηλα, τραυματίζεται ο λοχαγός εδώ στο λαιμό, οπισθοχωρήσανε... Εμείς μέναμε στην οπισθοχώρηση τους, μέναμε σε μια σπηλιά και πέφτει μια οβίδα, Αντρέα μπροστά, αλλά ευτυχώς τα βλήματα δεν πάνε κάτω ούτε έτσι κάνει (******) και έτσι δεν πάθαμε τίποτα. Το πρωί σηκώνομαι, και τι να δω;;; ο (****) γεμιστήρες, κράνη, ένα σωρό πράγματα είχα μετά την απελευθέρωση 150 γεμιστήρες του (μπρεντ???), το κράνος το έχω. Είμαι στα ΤΕΑ, όταν απολύθηκα από τον στρατό, το είχε εδώ και ακόμα έχει, έχει εθνοφρουρά, και έχω έναν υπολοχαγό από την Μάνη, καλό παλικάρι... μάλιστα παντρεύτηκε και πήρε και Μηλιά γυναίκα, και αυτός είχε έλλειμμα, ανθυπολοχαγός και δεν ήξερε ότι τα μάχιμα φυσίγγια από πίσω έχουνε κόκκινο στο καψούλι τους, και τα εκπαιδευτικά έχουνε 3 σαν πιαστράκια, και έτσι χρεώνανε 70 δραχμές την μια.

(ACTIVITY) Αρχείο 06
[04:09:11.01] Frantzeskos: Ήρθανε οι σύμμαχοι, καμία 40αριά αεροπλάνα και βομβαρδίζανε και εκτός τα βαπόρια, τα βαπόρια δεν τα είδαμε βέβαια αλλά πέφτανε οι οβίδες... έχεις δει όπως ήταν τα βεγγαλικά, το ίδιο πράγμα. Οι γερμανοί είχανε μείνει στα καταφύγια, οι θαρραλέοι όμως είχανε βγει για πλιάτσικο (γέλια) οι θαρραλέοι έλληνες, πήγανε και κλέβανε ψωμιά, αλεύρια και αυτά. Ο γερμανός δεν ήτανε... να σκεφτείς Αντρέα φορτώνουν τώρα το... από το καΐκι τα άλευρα για να πάει απάνω στις αποθήκες, στον δρόμο ήταν οι (τσιλιαδόροι???) σταματάγανε για να ανάψει τσιγάρο (γέλια) και οι άλλοι από πίσω ρίχνανε τα τσουβάλια το αλεύρι και τα παίρνανε (γέλια).
[04:10:10.21] Frantzeskos: Πείνα δεν λες τίποτα...

(ACTIVITY) Αρχείο 07
[04:11:55.11] Frantzeskos: Ενώ οι άλλοι μου σπάσανε το χέρι, (βάλανε τα **** στο χέρι), ένας φίλος γερμανός που γνωριστήκαμε, κάναμε παρέα και μου έκανε το τατουάζ. Μου έκανε αυτό το τατουάζ δώρο, για να το θυμάμαι, Μάριος λεγότανε (γέλια) καλό παλικάρι.

(ACTIVITY) Αρχείο 08
Ενώ περνώντας από το φυλάκιο, βάλανε τα σκυλιά και μου σπάσανε το χέρι, ένας άλλος γερμανός τον οποίον είχα γνωρίσει και ήτανε φίλος, είχε έρθει τουρίστας στη Μήλο μου 'κανε δώρο το τατουάζ, γιατί για να το έφτιαχνα εγώ ήθελα 720 ευρώ... δεν ήτανε εύκολο...

(ACTIVITY) Αρχείο 09
Ενώ πέρναγα από ένα φυλάκιο και μου σπάσανε το χέρι, βάλανε τα σκυλιά.... Ένας άλλος γερμανός φίλος, τουρίστας μου έκανε δώρο το τατουάζ για να τον θυμάμαι... ο Μάριος...

(ACTIVITY) Αρχείο 10
Περνώντας από ένα φυλάκιο βάλανε τα σκυλιά μου σπάσανε το χέρι. Ένας άλλος γερμανός φίλος - τουρίστας μου έκανε δώρο το τατουάζ.

(ACTIVITY) Αρχείο 11
Περνώντας από ένα φυλάκιο βάζουν οι γερμανοί τα σκυλιά, μου σπάνε το χέρι. Και ένας, μετά από χρόνια, ένας άλλος γερμαναράς φίλος... ο Μάριος μου έκανε δώρο στο ίδιο σημείο - στο σπάσιμο, μου έκανε δώρο το τατουάζ.

(ACTIVITY) Αρχείο 12
[04:14:14.24] Frantzeskos: Να σου φέρω εγώ ένα παράδειγμα με τον ανταρτοπόλεμο. Με τον ανταρτοπόλεμο δεν είχανε βγει οι αντάρτες, επειδή ήτανε αντάρτες - επειδή ήτανε αριστερός, είχανε βγει αυτοί που είχανε λάβει αντίσταση στους γερμανούς, είχανε... σε ανατινάξεις σε αυτά... κατάλαβες τους είχανε κάνει (πλύματα????). Και μόλις τελείωσε ο πόλεμος, τους μαζέψανε γιατί φοβηθήκανε και του στέλνανε στα "μακρονήσια", στα "γκιούρα", στα νέα ... Τον τακτικό στρατό δεν τον πείραζε ο αντάρτης, δηλαδή εγώ είχα υποχρεωτικά έπρεπε να πάω στρατιώτης, δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά... τους (****) τους χωροφύλακες τους αλλάζανε τα φώτα. Φεύγανε φερ' ειπείν και πηγαίνανε απάνω στη... για την μάχη 500 αστυνομικοί, παιδάκια ήτανε, ο αντάρτης ήτανε εκπαιδευμένος... τους καθαρίζανε... Θες να σου πω, μα τότε με τον εμφύλιο αυτό ήτανε... καθόσουν και δεν ήξερες πως.... δηλαδή επειδή είσαι εσύ δεξιός θα πρέπει να είμαι και εγώ δεξιός;;; δεν γίνεται... Ο καθένας έχει τα πιστεύω του... Αυτοί όμως ήτανε το κάτι άλλο, ήταν ορισμένοι πάρε... να πήγαινες να πάρεις εφημερίδα τον Ριζοσπάστη και σε έβλεπε αστυνομικός, σε πήγαινε στο τμήμα και είχε σοπάκι... Το σοπάκι;;;.... Βούρδουλας...
[04:15:53.14] Interviewer: Δεν μου λες εσύ που τον ένιωσες τον πόλεμο έτσι από παιδί, πάνω σου και με πόνο και όλα αυτά... ο πόλεμος δεν είναι αυτός που κάνει τους ανθρώπους κτήνη;;;
[04:16:04.01] Frantzeskos: Ναι ο πόλεμος είναι... αλλά δεν έχει σημασία... αυτοί ας πούμε, βάλανε πρώτα τους ιταλούς και μετά μπήκανε οι γερμανοί, γιατί οι ιταλοί είδες που τους φτάσαμε... είχανε βγάλει και τα τραγούδια... "κορόιδο Μουσολίνι.." (γέλια). Έχεις πάει στον Προμαχώνα;;;... Έχεις πάει... Για να παραδοθούν οι έλληνες, τι κάμανε οι γερμανοί... έχεις υπ' όψιν σου;;; Βάλανε φωτιά... και κάμανε απόβαση από την άλλη πλευρά και βάλανε φωτιά και τους αναγκάσανε και παραδοθήκανε... Αυτά τα είχε κάνει ο Μεταξάς, και εκεί έχει δουλέψει ο πατέρας μου... στα έργα του Μεταξά... γιατί είχε καλό μεροκάματο τότε...
[04:17:16.02] Frantzeskos: Ένα φασόλι ναι... σου δίνανε και γερμανικά λεφτά τα οποία τα λεφτά αυτά δεν έπαιρνες τίποτα, δεν είχανε αξία... δεν έβρισκες να αγοράσεις μια οκά...

3. Ευανθία
[10:53:44.05] Euanthia Mathioudaki: Ευανθία Μαθιουδάκη, ετών 88
[10:53:48.22] Interviewer: Πόσο χρονών ήσασταν όταν δουλεύατε στους γερμανούς;
[10:53:51.16] Euanthia Mathioudaki: Επήγα στα 16, δεν ήμουνα ακόμα... ήμουνα μικρή. 20 έγινα και τελείωσε ο πόλεμος.
[10:54:07.21] Interviewer: Και τότε παντρευτήκατε...
[10:54:10.05] Euanthia Mathioudaki: Μετά με γνώρισε ο άντρας μου και...
[10:54:15.12] Interviewer: Για πέστε μου λίγο πως ήταν η κατάσταση;;...

(ACTIVITY) Αρχείο 02
[10:54:27.02] Euanthia Mathioudaki: Στην κουζίνα είμαστε, βοηθάγαμε... 8 κορίτσια είμαστε... βοηθάγαμε το μάγειρα και μετά πηγαίναν τα φαγητά και πηγαίναμε και σερβίραμε τους αξιωματικούς, τους μικρούς, τους μεγάλους, τον διοικητή... Και συνέχιζε και το απόγευμα η εργασία μας και μετά κατά της 6 η ώρα - 7 η ώρα σχολάγαμε και πηγαίναμε στη Τρυπητή, γιατί τα σπίτια τα είχαμε εγκαταλείψει, βομβαρδίσανε, πέσανε τα κουφώματα, πέσανε τα... δεν μπορούσαμε να μείνουμε και όλοι οι άλλοι πήγανε στην εξοχή, άλλοι πήγανε στα χωριά επάνω και μέναμε στη Τρυπητή εμείς... έχετε πάει στα χωριά;;; Ναι στη Τρυπητή, ενοικιάσαμε ένα σπίτι και μείναμε όλα τα χρόνια και όταν παραδόθηκαν οι γερμανοί την άλλη μέρα αρχινήσαμε να κουβαλάμε στον Αδάμαντα... ο πατέρας μου ήτανε τεχνίτης, έφτιαξε τα κουφώματα, έφτιαξε τα πράγματα και κατεβήκαμε και δεν τα είχε φτιάξει αλλά προσπαθούσανε με τον αδελφό μου τον μεγάλο που είχε μάθει την τέχνη του πατέρα και τα βάλανε τα κουφώματα, σε 2 μέρες αρχινήσανε να κλείνουνε το σπίτι. Μόνο τα κουφώματα πέσανε δεν είχε πάθει άλλη ζημιά το σπίτι, αλλά ήτανε κλειστό και με τους βομβαρδισμούς έπρεπε να έχει αέρα... ήτανε κλειστό όλο το σπίτι. Ορισμένα σπίτια, ας πούμε, που δεν ήτανε όλα τα παράθυρα τα είχανε αφήσει από μέσα ανοιχτά... Εμάς το δικό μας έπαθε ζημιά, όλα τα κουφώματα πέσανε. Και από εκεί, εκατεβήκαμε στον Αδάμαντα, φύγανε οι γερμανοί, παραδοθήκανε οι γερμανοί, ο διοικητής ήτανε πολύ σκληρός και δεν παραδονότανε αλλά τον κυνηγάγανε εκεί με το ζόρι και όταν παραδόθηκε στον μώλο κάτω, στης Αντωνίας που έχει το μαγειρείο... εκεί παραδόθηκε, δεν είχε άλλο μόλο εκεί παραδόθηκε, και παραδόθηκε και το πρόσωπό του όπως επαραδ... ήταν έτσι... προς την θάλασσα και γύρισε το πρόσωπό του πίσω, δεν... το πρόσωπό του δεν ήθελε να... το παραδώσει, ξέρω εγώ τι έκανε... ήτανε πολύ κακός αυτός ο διοικητής.
[10:56:45.21] Interviewer: Αυτός ποιος ήτανε ο Καβερ Μάχερ;;;
[10:56:48.17] Euanthia Mathioudaki: Δεν τον εθυμάμαι τώρα το επίθετο, δεν το θυμάμαι. Μόνο τον κύριο Βίληχ που είχαμε στην κουζίνα, πολύ καλός ο καημένος, αλλά βομβαρδίσανε στο Βερολίνο το σπίτι, σκοτώσανε τα 2 παιδιά του και την γυναίκα του, και δεν ήθελε να πάει. Έκλαιγε... μας αγκάλιασε όταν το έμαθε, όλα τα κορίτσια και έκλαιγε απαρηγόρητος δεν ήθελε να πάει... "τι να κάνω τώρα" λέει "και να με σκοτώσουνε και να... ότι θέλει ας με κάνουν... τι να κάνω τώρα εγώ;;; έχασα την οικογένειά μου". Και μετά συνέχισε ο κόσμος ας πούμε τις δουλειές του πάλι, τα αυτά... τα το ένα το άλλο, γιατί ο πατέρας μου... αυτός ο πύργος που είναι εκεί, ο αδελφός μου με τον μπαμπά μου και άλλοι 2 μαστόροι εβουλάγανε τα σπίτια και παίρνανε τις πέτρες.
[10:57:39.01] Interviewer: Δείξτε μας ποιο...
[10:57:40.08] Euanthia Mathioudaki: Αυτόν τον πύργο που είναι εκεί από το καταφύγιο. Αυτό... Ο πατέρας μου και άλλοι 2 μαστόροι ήτανε τον φτιάχνανε, βουλάγανε τα σπίτια και παίρνανε τις πέτρες και τα χτίζανε. Και αυτός ο Κάρολας, ήτανε στο σπίτι αυτό έμενε από κάτω είχε φέρει 2 άλογα, πήρανε μουλάρια, άλογα και τα μεταχειριζόντουσαν γιατί είχανε πολυβολεία, είχανε στο φανάρι, είχανε στη Κατσόγρια, είχανε στον Τράχηλα... και είχανε τα ζώα και πηγαίνανε τα πράγματα.
[10:58:20.23] Interviewer: Και εσείς δουλεύατε στο μαγειρείο...
[10:58:22.04] Euanthia Mathioudaki: Ναι εκεί ήμασταν εμείς. Εμείς η δουλειά μας ήταν στο μαγειρείο αλλά σερβίραμε όλα τα... όσοι ήταν στον Αδάμαντα αξιωματικοί και ο διοικητής.
[10:58:31.13] Interviewer: Σε ηλικία;;
[10:58:35.14] Euanthia Mathioudaki: Σε ηλικία εγώ;;; εεε βαδίζαμε ας πούμε στα 20 πηγαίναμε, στα 18. Συνέχεια από τον καιρό που πήγαμε αυτή η δουλειά γινότανε γιατί αμέσως επιτάξανε έλληνες και πήρανε εμένα και είχανε πάρει και τα 2 μου αδέλφια. Ο ένας είχε τον γάιδαρο και κουβάλαγε τις τροφοδοσίες, ο άλλος ήτανε στο αμάξι γιατί ήτανε σοφέρ, ήτανε στην Αθήνα ο ένας ο αδελφός μου και όταν επιάστηκε ο πόλεμος του λέει ο θείος μου ότι εδώ θα πεθάνεις από την πείνα πήγαινε στη Μήλο, ο μπαμπάς μου είχαμε περιουσία και εφύτεψε τα χωράφια κριθάρια, σιτάρια και αμέσως κάναμε καρπό και είχαμε τον χειρόμυλο, δεν θα τα ξέρεις εσύ, στο χέρι... και τα βάζαμε στον φούρνο και τα ψήναμε και εκάναμε τραχανά, εκάναμε ψωμιά και η μαμά μου την νύχτα είχαμε εδώ τον φούρνο μας... εσηκωνότανε την νύχτα γιατί άμα ακούγανε μυρωδιά ψωμιού μαζευόντουσαν κόσμος...
[10:59:36.11] Interviewer: Έλληνες;;
[10:59:36.11] Euanthia Mathioudaki: Ναι, έλληνες πεινούσε ο κόσμος, ήταν ορισμένοι που δεν είχανε τίποτα άλλο. Οι πλούσιοι πεινάσανε, περισσότερο πεινάσανε οι πλούσιοι, δεν είχανε τίποτα εδώ που είχανε έρθει από την Αμερική, που είχανε έρθει από την Αφρική και πηγαίνανε έξω στις εξοχές και δίνανε τα χρυσά και παίρνανε τροφές. Εμάς ο πατέρας μου όμως έκανε τα χωράφια και δεν δυστυχήσαμε καθόλου, εγώ είχα πάει στους γερμανούς είχαμε τον κύριο Βίληχ, χρυσός άνθρωπος ήτανε αυτός, και μας έδινε κρυφά αλλά και μας έλεγε "Λουκι λούκι καπητάν, μενα μάινε καπούτ", τους είχε πει "Αν σας δω και δώσετε το παραμικρό θα σας σκοτώσω", αλλά αυτός προσπαθούσε ο κακομοίρης για να... γιατί είχα εγώ τον ανιψιό μου, αυτός που έχει το ξενοδοχείο δω το Λαγκάδα, που είχε, πέθανε αυτό το παιδί με το ξορκισμένο, και είχε πρηστεί και τον πήγαμε στον γιατρό και λέει ο γιατρός ότι αυτό το παιδάκι αφήστε το να πεθάνει, δεν πρόκειται να ζήσει, είχε πρηστεί, το πουλάκι του με συγχωρείτε είχε ήτανε όσο είναι τα 2 μου δάχτυλα είχε πρηστεί, τα χεράκια του, το πρόσωπό του... όμως προσπαθήσαμε, ο κύριος Βίληχ μας έδινα κρυφά.. μου έδινε, είχανε κάτι τόσα κεφάλια όπως είναι τα τυριά, γάλα βλάχα και μας έκοβε κομμάτια και με έστελνε κρυφά, με παρακολουθούσανε για να το πάω να τα πάρουνε οι αδελφοί μου, κατεβαίνανε από την Τρυπητή για να πάρουνε την τροφοδοσία για αυτό το παιδάκι, γιατί ήτανε μικρό το καημένο... εγεννήθηκε μέσα στον πόλεμο και πρήστηκε και λέει ο γιατρός "Αφήστε το να πεθάνει, τι αυτό δεν έχει ζωή..." και όμως έζησε, μεγάλωσε, έγινε εφοπλιστής και έχει αγοράσει εδώ πολλά στη Μήλο και πήρε και το ξενοδοχείο αυτό, το Λαγκάδα, αλλά πέθανε...
[11:01:31.10] Interviewer: Χάρις στο Βίληχ...
[11:01:31.10] Euanthia Mathioudaki: Ναι από τον κύριο Βίληχ έζησε. Εμείς δεν πεινάσαμε στην κατοχή. Εγώ είχα γίνει... εμένα δεν με αφήνανε ήσυχη με βλέπανε... δεν είχα ησυχία... γιατί ήμουνα πολύ... είχα τραβηχτικό... πως να σας το πω... χωριάτικα σας το λέω τώρα... και με βλέπανε οι άντρες και νομίζανε ότι βλέπουνε το θεό, ξέρω εγώ;;... και μετά είπε ο κύριος Βίλης (!) ότι αν τυχόν και την ενοχλήσετε στο παραμικρό θα το πω στον διοικητή. Ο διοικητής είχε δώσει εντολή όποια κοπέλα πειράξουνε, θα τους σκοτώσει. Και τους είχε πάει 3 και 1, με συγχωρείτε. Εμένα με κυνηγάγανε πολλοί γιατί ήμουνα νόστιμο, ήμουνα ένα κοριτσάκι χαρούμενο, ήμουνα ευκίνητη πολύ, ήμουνα.. με έστελνε ο κύριος Βίλης στην αποθήκη και μου έλεγε "δεν θα έρθει κανένας άλλος, εσύ θα είσαι στην αποθήκη". Ναι γιατί εκλέβανε κιόλας. Κλέβανε, είχε από το πίσω μέρος της αποθήκης πόρτα και τα βγάζανε από εκεί τα πράγματα, αλλά πιάσανε μια φορά έναν και άστα τι έγινε... γλίτωσε από πολλούς δηλαδή εγλίτωσε...

(ACTIVITY) Αρχείο 03
[11:02:52.00] Euanthia Mathioudaki: Ναι 15 χρονών και συνέχιζα μέχρι 20 που τελείωσε ο πόλεμος. Εκεί στη κουζίνα. Ε βέβαια όλα τα κορίτσια και όλες έχουνε πεθάνει. Αυτή η μεγάλη που μου βρήκε του μάγειρα... η κόρη την φωτογραφία... αυτή που σας έδωσα, αυτή δεν ξέρω αν ζει, γιατί εγώ έλειπα 40 χρόνια στην Αθήνα. Και παντρεύτηκα και πήγα στην Αθήνα, έμενα στη Κυψέλη, μένανε οι θείοι μου εκεί και με πήρανε εκεί...
[11:03:30.16] Interviewer: Εσείς ήσασταν 15 χρονών εκεί όταν δουλέψατε...
[11:03:35.21] Euanthia Mathioudaki: Ναι εκεί στα 16 έμπαινα, δεν θυμάμαι ακριβώς τώρα, ήμουνα μικρό κοριτσάκι.
[11:03:42.05] Interviewer: Και όμορφη και τώρα είστε ωραία...
[11:03:44.12] Euanthia Mathioudaki: Έ τώρα δεν είμαι ούτε καν... βλέπω τις φωτογραφίες τώρα και λέω... πως... έχω μέσα κάτι φωτογραφίες να δείτε στα 20 στα 24... Ε... δεν έχω χαλάσει πολύ... ε.. μεγάλωσα... πήρα άλλη μορφή.
[11:03:59.14] Interviewer: Φαίνεται όμως ότι έχετε ωραία χαρακτηριστικά...
[11:04:01.01] Euanthia Mathioudaki: Ναι είχα - είχα ήμουνα πολύ... αφού σας λέω δεν με αφήνανε ήσυχη... οι έλληνες ειδικά... αλλά τους φοβέρισε ο κύριος Βίλης, ο αξιωματικός αυτός έκανε κουμάντο στην κουζίνα και δεν με ενοχλούσανε πια.
[11:04:18.16] Interviewer: Και δεν μου λέτε, εσείς τώρα είχατε μάθει και γερμανικά;;;
[11:04:19.14] Euanthia Mathioudaki: Αμέ... αμέ μου κάνανε μάθημα κάθε βράδυ 2 ώρες, μια ελληνίδα ήτανε... Και τα είχα μάθει αλλά τώρα δεν τα θυμάμαι... μιλάνε οι γερμανοί που έρχονται και νοικιάζουνε και στη νύφη μου και εδώ στο ξενοδοχείο του Γιάννη που είναι μέσα στο καταφύγιο, ορισμένα αλλά δεν μπορώ να τα μιλήσω απταίστως... Αφού δεν μίλησα καθόλου από τον καιρό που φύγανε οι γερμανοί, τα ξέχασα. Ναι βέβαια τα ξέχασα... θυμάμαι πολλά πράγματα... θυμάμαι...
[11:04:53.09] Interviewer: Για πέστε μας κάτι έτσι, τι θυμάστε από εκεί...
[11:04:58.14] Euanthia Mathioudaki: Προηγουμένως τα έλεγα στον άντρα μου τώρα τα ξέχασα.
[11:05:05.01] Interviewer: Δεν πειράζει μετά - μετά...
[11:05:07.09] Euanthia Mathioudaki: Α... ένας γερμανός όταν ερχόταν να πάρουνε τα φαγητά είχανε αυτή η χύτρα που είναι εκεί. Εκεί τα βάζανε τα φαγητά τους και τα παίρνανε. Αυτή εκεί που είναι το μπουκάλι, χύτρα είναι... και παίρνανε στον Χάλακα, σε όλη την Μήλο, στο Φανάρι που είχανε κανόνια που είχανε αυτά, παίρνανε αυτές και πηγαίνανε και τα φαγητά τα υπόλοιπα. Και ένας γερμανός με καμάρωνε ένα παλικάρι, ωραίο παλικάρι και λέει στον αδελφό μου, αυτός που είχε έρθει από την Αθήνα, του λέει "Νταινες φέστα, φιλ..." τα έλεγα στον άντρα μου και ύστερα τα θυμόμουν και του τα έλεγα... ότι ήμουνα πολύ όμορφη και του λέει να μου την δώσεις εμένα να την πάρω, και του λέει "Νιξ" λέει "Γερμανία, η αδελφή μου" του είπε "Μάινες φέστα, γιατί είσαστε κακοί οι γερμανοί, εκάνατε τον πόλεμο", "Ναι αλλά εγώ είμαι φιλ γκουντ" του λέει, "Ότι είμαι πολύ καλός" και το κακόμοιρο έφυγε και έκλαιγε όταν έφυγε. Και ένα άλλο αγαπούσε μια κοπέλα και τον σκοτώσανε, ο διοικητής, τον εσκότωσε, και τον έχουνε θάψει εδώ ένα λιόφυτο μεγάλο εκεί που είναι, εκεί μέσα τον εθάψανε, εκεί μέσα είναι, εκεί βάζανε τους γερμανούς και τους θάβανε.
[11:06:39.05] Interviewer: Ποιος τον σκότωσε;
[11:06:39.05] Euanthia Mathioudaki: Ο διοικητής έδωσε διαταγή.
[11:06:43.00] Interviewer: Ο γερμανός;;;
[11:06:43.00] Euanthia Mathioudaki: Ναι, ο γερμανός και σκότωσε τον στρατιώτη.
[11:06:48.02] Interviewer: Γιατί;;;
[11:06:48.02] Euanthia Mathioudaki: Γιατί... αγαπούσε μια κοπέλα και ήθελε να την πάρει. Και τον εσκότωσε.
[11:06:59.02] Interviewer: Δύσκολα χρόνια...
[11:06:59.02] Euanthia Mathioudaki: Ναι ήτανε δύσκολα τα χρόνια, βέβαια... Δηλαδή ο στρατός εφοβόταν, γιατί τους είχε κάνει μάθημα, του λέει "δεν έχετε δικαίωμα να πειράξετε τα κορίτσια γιατί... ταινε" του λέει "Καπούτ, θα σε σκοτώσω εσένα".
[11:07:19.17] Interviewer: Δεν μου λέτε... πώς γινόταν... όταν οι σύμμαχοι βομβαρδίζανε ήτανε έλληνες και γερμανοί μέσα στο καταφύγιο;;;
[11:07:29.11] Euanthia Mathioudaki: Όλοι - όλοι, όλοι μαζί μπαίναμε. Πολύς κόσμος όσοι ήτανε στον Αδάμαντα, όλοι. Εργάτες όλοι αυτοί μπαίνανε εκεί μέσα. Και ο διοικητής και όλοι. Το σπίτι αυτό που σας είπα, που το είχε χτίσει ο πατέρας μου, ήτανε ένας αμερικανός και το είχε φτιάξει, ωραίο σπίτι... πολύ ωραίο σπίτι... το καλύτερο σπίτι του Αδάμαντα, δεν είχε ο Αδάμαντας τέτοια σπίτια. Και ερίξανε τις βόμβες, 4 βόμβες για να τον εσκοτώσουνε, αλλά αυτός έλειπε και δεν τον σκοτώσανε, είχε πάει στο καταφύγιο, γιατί είχε το δωμάτιό του στο καταφύγιο ο διοικητής και γλίτωσε. Και εμείς εφύγαμε από την τραπεζαρία που σερβίραμε τους αξιωματικούς να πάμε να κρυφτούμε σε μια σπηλίτσα εκεί που ήτανε το σπίτι αυτό, στον δρόμο είχε μια σπηλίτσα και πηγαίναμε και μπαίναμε εκεί μέσα όταν βομβαρδίζανε και πέφτουνε οι βόμβες και πλάκωσε και την σπηλιά, αν ήμασταν εκεί μέσα 4 κορίτσια θα μας σκότωνε, αλλά είμαστε τυχερές, καθήσαμε από την πόρτα που βγαίναμε από την τραπεζαρία από το σπίτι που είχανε οι γερμανοί, βγαίνανε... εβγαίναμε να πάμε εκεί και δεν επρολάβαμε, είδαμε τις βόμβες ότι πέφτανε στην σειρά 4 και εκαθήσαμε κάτω από την πόρτα, ακριβώς κάτω από την πόρτα και γλιτώσαμε. Οι βόμβες εσκάσανε, πετιόντουσαν... γιατί δεν πετιόντουσαν έτσι... πετιόντουσαν έτσι... και όταν έπεφτες κάτω δεν πάθαινες τίποτα. Βέβαια, μας είχανε γυμνάσει, τι θα κάνουμε. Εμείς συνεχίζαμε την δουλειά μας, να εξυπηρετάμε τους γερμανούς, να το... βράδυ πηγαίναμε στα σπίτια μας, με τα πόδια πηγαίναμε και με τα πόδια κατεβαίναμε, δεν υπήρχε ούτε συγκοινωνία, ούτε τίποτα. Ναι αλλά ήμασταν νέα κορίτσια όλες, ήμασταν 3 στην ηλικία την δική μου, η μία ήτανε 27 χρονών και την λέγαμε "Μαμά" και οι άλλες ήταν 20 στα 21, δηλαδή εκεί παίζανε. Η πιο μεγάλη ήτανε 28 ετών.
[11:09:44.12] Interviewer: Και πως γινόταν;;; Έπεφταν δηλαδή έβγαινε μια ανακοίνωση;;;
[11:09:47.12] Euanthia Mathioudaki: Χτύπαγε σειρήνα. Πριν να μπούνε μέσα στη Μήλο, που ερχόντουσαν τα αεροπλάνα, χτύπαγε σειρήνα. Ο μάγειρας έσβηνε το φαγητό και φεύγαμε όλοι μαζί.
[11:10:02.19] Interviewer: Για τα καταφύγια...
[11:10:02.19] Euanthia Mathioudaki: Ναι για τα καταφύγια. Αυτός.. τι είχανε;; δεν θυμάμαι... γκάζι είχανε και μαγειρεύανε, είχανε από κάτω ένα... και καζάνια μεγάλα βέβαια, μέχρι εκεί πάνω, 2 καζάνια. Η κοπέλα που είναι αυτή μέσα η μεγάλη, αυτή ανακάτευε την κατσαρόλα θα την δείτε... και ο μάγειρας είχε... και μεγάλες κουτάλες και ανακάτευε τα φαγητά.
[11:10:28.05] Interviewer: Δεν μου λέτε τώρα, εδώ ήτανε... εσείς τώρα που δουλεύατε τι σας πλήρωναν;;;
[11:10:36.11] Euanthia Mathioudaki: Αμέ, πληρωνόμασταν. Δεν σας είπα ότι είχα ένα πάκο λεφτά και ήθελα να κάνω μια αγορά εδώ στον Αδάμαντα, παίρνανε τα λεφτά αυτά έπρεπε να τα χαλάσουμε και κάνανε αγορές, τα οικόπεδα, παίρνανε οικόπεδα, παίρνανε... Αυτό το σπίτι, ήτανε ένα σπίτι 3 δωμάτια και το πήρανε, δεν ξέρω πόσες χιλιάδες έδωσε αυτός και το πήρε και μετά το έφτιαξε, τώρα έχει 4 παιδιά και τα πάντρεψε και έχει το καθένα το διαμέρισμά του. Και αγοράζανε χωράφια, οικόπεδα... να χαλάνε τα λεφτά. Εγώ τα μάζευα για να πάρω κάτι δικό μου... και μπήκανε μέσα οι αερολοχίτες και δεν αφήσανε τίποτα, μπαίνανε μέσα στα σπίτια και κλέβανε ότι τους άρεσε. Εμείς τα παρατήσαμε τα σπίτια και φύγαμε, πήγαμε και νοικιάσαμε πάνω στην Τρυπητή.
[11:11:34.12] Interviewer: Και οι έλληνες βέβαια...
[11:11:36.11] Euanthia Mathioudaki: Ναι βέβαια.
[11:11:42.24] Interviewer: Δύσκολα.
[11:11:44.01] Euanthia Mathioudaki: Αλλά περάσαμε ωραία, δεν... δεν δυστυχήσαμε ας πούμε... βοηθήσαμε και τα σπίτια μας. Αυτός ο άνθρωπος έσωσε πολλούς στον Αδάμαντα. Κρυφά έδινε - έστελνε τσουβάλια ο κύριος Βίλης, πολύ καλός άνθρωπος ήτανε. Αφού πολλές φορές τον εσκέφτομαι, και την νύχτα έτσι κάποιες φορές δεν είμαι έτσι του ύπνου, ξυπνάω... ταινία ολόκληρη περνάει από το μυαλό μου. Αλλά του σκοτώσανε την οικογένεια και δεν ξέρω πια τι έγινε.
[11:12:19.08] Euanthia Mathioudaki: Ο διοικητής τι έγινε αυτός, ήτανε πολύ σκληρός άνθρωπος. Περπατούσε και τον έβλεπες είχε ένα πρόσωπο, έδειχνε την κακία του, έδειχνε την κακία του.
[11:12:38.04] Interviewer: Οι άλλοι, η οικογένειά σας τότε στην κατοχή τι γινόταν;;; Ο αδελφός σας;;;
[11:12:40.13] Euanthia Mathioudaki: Τα αδέλφια μου ήτανε και τα 3 στους γερμανούς. Ο μπαμπάς μου έκανε ότι μπορούσε στην κατοχή με την δουλειά του και περνούσαμε.
[11:12:52.22] Interviewer: Τι κάνανε τα αδέλφια στους γερμανούς; Πού δουλεύανε;
[11:12:55.03] Euanthia Mathioudaki: Ο ένας είχε ένα γαϊδούρι, με συγχωρείτε, και κουβάλαγε τα διάφορα πράγματα... λουκάνικα, αυτά τα πράγματα φορτώνανε. Ο άλλος κουβάλαγε τρόφιμα, πάλι γάιδαρο, με συγχωρείτε είχε. Ναι... Ο άλλος ήτανε με τον πατέρα μου, είχε μάθει την τέχνη του πατέρα μου και ήτανε με τον πατέρα μου πάντα, αλλά μόλις τελείωσε ο πόλεμος πνίγηκε, τον εχάσαμε τον αδελφό μου.
[11:13:22.02] Interviewer: Είχατε κανέναν που δούλευε στα καταφύγια από κάτω;
[11:13:24.11] Euanthia Mathioudaki: Αυτός, με τον κασμά. Αυτός που πνίγηκε.
[11:13:27.00] Interviewer: Για πέστε μου λίγο για αυτό.
[11:13:27.00] Euanthia Mathioudaki: Με τον κασμά ανοίξανε το καταφύγιο. Όχι τώρα που τα ανοίγουνε με κομπρεσέρια και με τέτοια... με τα χέρια.. βέβαια... με τα χέρια, με τον κασμά, αφού φαίνονται του κασμά τα σημάδια, αν προσέξετε φαίνονται. Και ανοιχτήκανε όλα αυτά τα πράγματα αλλά ήτανε πολλοί μέσα, σκάβανε από το ένα μέρος, σκάβανε από το άλλο, σκάβανε από το άλλο... εεε συντόμεψε η δουλειά. Με το που ήρθανε οι γερμανοί αμέσως ανοίξανε τα καταφύγια, και εδώ από κάτω από το σπίτι μας, την σπηλιά την είχανε γεμίσει βενζίνες, ερχόντουσαν τα υδροπλάνα εδώ και παίρνανε βενζίνη. Ναι κάθε μέρα είχε εδώ 3-4 υδροπλάνα και παίρνανε, δεν ξέρω, τα αεροπλάνα όμως εκεί στο αεροδρόμιο προσγειωνόντουσαν που ερχόντουσαν από την Κρήτη, καμιά φορά ερχόντουσαν και πέφτανε τα αεροπλάνα, ήτανε... τα είχανε χτυπήσει και πέφτανε, άλλα πέφτανε στη θάλασσα, άλλα προλαβαίνανε και ερχόντουσαν εδώ στη Μήλο.
[11:14:33.15] Interviewer: Εσείς τον αδελφό σας που δούλευε κάτω τον βλέπατε όταν σερβίρατε όταν κάνατε...
[11:14:36.10] Euanthia Mathioudaki: Κάθε μέρα. Κάθε μέρα.
[11:14:41.11] Interviewer: Και πως ήτανε η κατάσταση τότε εκεί; ήτανε σκληρή;;;
[11:14:45.13] Euanthia Mathioudaki: Που εργαζόντουσαν μέσα στο καταφύγιο;;; Βέβαια πηγαίνανε και τους παρακολουθούσανε. Ήτανε σκληροί οι γερμανοί, ήτανε εργατικοί δεν ήτανε... όταν ήρθανε πέρα στο... εκεί που φορτώνουνε τα καράβια, δεν ξέρω αν το έχετε δει εδώ πέρα, εκεί είχανε βγει οι γερμανοί στο μώλο και ήρθανε με μηχανές, δεν ξέραμε ούτε μηχανές ούτε τίποτα. Και ήρθανε και κατεβαίνουνε στην παραλία, ακόμα δεν είχαμε φύγει από τον Αδάμαντα, κατεβαίνανε στην παραλία και με τα πόδια τους, φορούσανε μέχρι εδώ αυτά... παπούτσια... μπότες... Κράκα κρούκα, κράκα κρούκα... τους ακούγαμε λοιπόν, και φοβόμαστε γιατί αμέσως συστήθηκε η κουζίνα μόλις ερθήκανε, εβρήκανε τον μάγειρα αύτωνε, και δεν τον αλλάξανε μέχρι που τελείωσε ο πόλεμος, ήτανε καλός μάγειρας. Και βοηθούς, τα κορίτσια... δώσανε διαταγή να βρούνε κορίτσια, ήτανε ο πόλεμος. Εγώ εν τω μεταξύ ήτανε και το ανιψάκι μου αυτό το καημένο που είπε ο γιατρός να το αφήσουμε να πεθάνει, αμέσως επήγα, με έβαλε μια που ήξερε γερμανικά, Αθηνά την λέγανε αυτή, από την Πλάκα ήτανε και απόγευμα είχε δώσει διαταγή ο κύριος Βήλης στα κορίτσια, αλλά εγώ τα έπαιρνα γρήγορα, τα είχα μάθει. Αν τα μίλαγα δεν θα... μου λέει ο γιος μου "Πρέπει να πας στο καταφύγιο να κάνεις μάθημα", "Αφού δεν τα θυμάμαι βρε Γιώργο, που να πάω στο καταφύγιο" του λέω. Με κοροϊδεύει..
[11:16:22.08] Interviewer: Η Αθηνά σας έκανε, τι μαθήματα;;;
[11:16:26.12] Euanthia Mathioudaki: Ναι μας έκανε στα γερμανικά και στα ελληνικά, μας τα εξηγούσε, καταλάβατε;; Μας έκανε το μάθημα τα γερμανικά που τάχα αυτό... αλλά εγώ τα έπαιρνα εύκολα, μου έλεγε ο κύριος Βήλης, μου χτύπαγε την πλάτη και μου έλεγε "Φιλ γκουντ" μου λέει "Εύη", Εύη με έλεγε "Φιλ γκουν" μου λέει "εσύ, πολύ γερμάν σπρέχεν".
[11:16:53.22] Interviewer: Μαθήματα γερμανικό έτσι...
[11:16:53.22] Euanthia Mathioudaki: Ήμουν έτσι δυνατή σε όλα, ήμουνα πρόθυμη έτσι, και στα γερμανικά τα πήρα εύκολα, τα μίλαγα βέβαια. Αλλά δεν τα μίλησα και τα ξέχασα.
[11:17:05.16] Interviewer: Δεν μου λέτε τώρα, θέλω να μου πείτε λίγο πως ήταν η ζωή εκείνη την εποχή. Δηλαδή ας πούμε μέσα στο καταφύγιο ο κόσμος που έσκαβε μέσα εκεί με τον κασμά πως πέρναγε;;; δηλαδή τραγούδαγε καθόλου, τι έκανε;;; πως ήτανε;; ήτανε όλοι με σκυμμένο το κεφάλι;;;
[11:17:24.08] Euanthia Mathioudaki: Ε όταν πηγαίναμε εμείς, εμείς πηγαίναμε ώρα που βομβαρδίζανε, άλλες ώρες δεν πηγαίναμε γιατί είχαμε την δουλειά μας, είχαμε... καθαρίζαμε οκάδες πατάτες να... τα φρούτα, η άλλη να πάει να πάρει τα φρούτα είχαμε δίπλα την αποθήκη εκεί είχε πορτοκάλια και μανταρίνια και διάφορα φρούτα να πάμε να βάλουμε στα μέρη, είχανε ειδικά καλάθια, τα πορτοκάλια τα αυτά... η κάθε μια στη δουλειά της. Εγώ ήμουνα στην αποθήκη, με έστελνε ο κύριος Βήλης στην αποθήκη, επειδής με είχε συμπαθήσει πάρα πολύ αυτός ο άνθρωπος και μου λέει "Όχι άλλη στην αποθήκη, εσύ μόνο" και ερχόντουσαν και φορτώνανε τα πράγματα, τους τα 'δινα, των παιδιών και μια φορά ένας ο κακομοίρης επήρε 2 λουκάνικα και τα έκλεψε δεν ξέρω εγώ που τα έκρυψε, στο γαϊδούρι, σε ποιο μέρος και τον είδανε και έφαγε ξύλο, του είπανε θα σε σκοτώσουμε αλλά "θα φας ξύλο που δεν ξέρω τι θα γίνεις", έφαγε ξύλο που επρήστηκε από το ξύλο και πάλι ήρθε στην δουλειά, τον επήρανε στην δουλειά γιατί και πεισματάριδες ανθρώποι.
[11:18:39.02] Interviewer: Γλέντια γίνονταν εκείνη την εποχή;;;
[11:18:39.02] Euanthia Mathioudaki: Ω... γλέντια κάθε Σάββατο νοικιάζανε όλα τα παιδιά από σπίτια ή την σάλα τους ή ένα δωμάτιο μεγάλο, βάζανε (μπαγκάδες??) καρέκλες και μπαγκάδες και... μεγάλα δωμάτια βέβαια και ξενυχτούσαμε μέχρι το πρωί, και το πρωί πηγαίναμε στη δουλειά, αλλά δεν βγαίναμε έξω, δεν φωνάζαμε, δεν κάναμε... κλειστοί μέσα γλεντάγαμε... Ναι, εγώ είχα τον αδελφό μου που είχε έρθει από την Αθήνα και δεν με άφηνε με έπαιρνε, μαζί του. Και φεύγαμε το πρωί και από εκεί πηγαίναμε στο σπίτι πλενόμασταν και πηγαίναμε γραμμή στη δουλειά. Κατεβαίναμε με τα πόδια από την Τρυπητή, στον Τριοβάσαλο, στην Πλάκα, στις Πλάκες, σε όλα τα χωριά κάθε... κλείνανε δωμάτια, ή ένα ή δύο, αν ήτανε η σάλα μεγάλη, όπως ήτανε εμείς, ήτανε μεγάλη η σάλα, σαλοτραπεζαρία και ήτανε το σπίτι και ήτανε μεγάλο δωμάτιο, υπήρχανε τέτοια δωμάτια μεγάλα εδώ στη Μήλο κάνανε μεγάλα δωμάτια, έστω και μονοκατοικία να ήτανε η σάλα ήτανε μεγάλη και γλεντάγαμε αλλά ήμασταν κλειστοί μέσα. Βγαίνανε έξω αλλά ούτε φωνές, ούτε τίποτα γιατί... φοβόντουσαν, γιατί κάνανε οι γερμανοί σκοποί, γυρίζανε.
[11:19:58.11] Interviewer: Μόνο έλληνες γλεντούσανε...
[11:19:59.01] Euanthia Mathioudaki: Μόνο έλληνες, ναι. Όχι οι γερμανοί δεν γλεντάγανε. Οι γερμανοί κάνανε την δουλειά τους και το βράδυ θα πηγαίνανε να κοιμηθούνε, να είναι το πρωί πάλι... δεν είχανε τέτοια πράγματα.
[11:20:15.05] Interviewer: Και ποιος;;; Ο αδελφός σας ο μεγάλος, αυτός που ήτανε στο καταφύγιο σας έπαιρνε;;;
[11:20:18.16] Euanthia Mathioudaki: Όχι, αυτός από την Αθήνα που ήρθε. Ναι αυτός, ήτανε πιο εξελιγμένος και επειδής χόρευα πάρα πολύ ωραία, πάρα πολύ ωραία χόρευα, ο μπαμπάς μου χόρευε με το τσάκισμα, επήρα από του μπαμπά μου εγώ, αφού και τώρα ακόμα, και τώρα ακόμα... τώρα έχω σταματήσει γιατί έχουνε πεθάνει 4-5 μέσα σε μια 5ετία και σταμάτησα δεν πήγαινα στα... που μας καλούσανε σε διάφορα, σε γάμους, σε αυτά δεν έχω πάει πια, αλλά χόρευα και ουυυ... άμα έμπαινα στον χορό με ερχόντουσαν οι νεαροί με σφίγγανε το χέρι.. με αυτόνανε... ο Αντώνης εν τω μεταξύ τους είπε "Μην τυχόν κανένας ενοχλήσει την αδελφή μου, γιατί χαθήκατε". Και επειδή γλένταγα και χόρευα με έπαιρνε μαζί του, μια φορά του λέω "δεν έχω όρεξη βρε Αντώνη, να έρθω να χορέψω" δεν είχα όρεξη και μου λέει "θα σε δείρω" έτσι ακριβώς, "θα σε δείρω" μου λέει, του λέει η μάνα μου "αφού δεν έχει όρεξη μην την πάρεις", με πήρε με το ζόρι, γιατί δεν σταματάγαμε από χορούς και ειδικά άμα ήτανε καμιά νόστιμη κοπέλα δεν την αφήνανε.
[11:21:37.14] Interviewer: Οπότε εσείς δεν καταλάβατε και πολύ πόλεμο...
[11:21:37.14] Euanthia Mathioudaki: Εγώ καθόλου, καθόλου, εγώ δεν εκατάλαβα πόλεμο γιατί πήγαμε αμέσως... τα πήρανε τα κορίτσια... δηλαδή σε λίγες μέρες πήραν τα κορίτσια στην κουζίνα. Γιατί εκεί που είναι, που να σας πω τώρα... που έχει ο Γιάγκος το μαγαζί, αυτό ήτανε παράγκα εκεί και ήτανε οι αξιωματικοί... πρώτης κατηγορίας, δευτέρας κατηγορίας για να στο πω απλά, πιο πέρα ήτανε άλλη παράγκα πάλι ήτανε τραπεζαρία, καταλάβατε;;; και εκεί είχαμε δουλείες εμείς... δεν μπορούσαμε... ετοιμάζαμε τα φαγητά, πολλά ετύχενε μέρα που βράζαμε 600-700 αυγά, πολλά βέβαια, όλα αυτά η κάθε μια στη δουλειά της ήτανε... να καθαρίσουμε την αποθήκη, να καθαρίσουμε την κουζίνα, να.... η μια ήτανε καθαρίστρια μέσα, καθάριζε, ήτανε για να καθαρίζει...

(ACTIVITY) Αρχείο 04
[11:22:58.06] Interviewer: Δηλαδή τώρα εμένα αυτό που μου κάνει εντύπωση με όλα αυτά είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια, δηλαδή εσείς που πήγατε από 15 χρονών ας πούμε και δουλειά - δουλειά και είχατε και τα γλέντια.
[11:23:13.23] Euanthia Mathioudaki: Βέβαια, κάθε Σάββατο.
[11:23:18.14] Interviewer: Οπότε ο πόλεμος ας πούμε δεν ήτανε και τόσο, πέρασε...
[11:23:23.07] Euanthia Mathioudaki: Όχι... και που βομβαρδίζανε και πέφτανε οι βόμβες άλλες γελούσανε, άλλες... δεν ξέρω πως μας είχε έτσι περάσει μέσα στο μυαλό, δεν είχαμε τον φόβο, μας προστατεύανε οι γερμανοί εν τω μεταξύ. Αμέσως εχτύπαγε σειρήνα, με το που... από την Κρήτη ήτανε να έρχονταν οι εγγλέζοι που βομβαρδίζανε, εβομβαρδίσανε ένα καράβι και χαθήκανε τόσα γυναικόπαιδα, πολλά γυναικόπαιδα. Επηγαίνανε από τον Πειραιά στην Κρήτη και τα παρακολουθήσανε και τα βομβαρδίσανε και πήγανε όσοι βγήκανε έξω και ήτανε ζωντανοί μέσα σε μια σπηλιά πέρα στο εργοστάσιο... το έχετε δει το εργοστάσιο... από εδώ μεριά όπως πηγαίνουμε αριστερά ήτανε μια σπηλίτσα, τώρα είναι ένα σπίτι εκεί χτισμένο και μπήκανε, και μπήκανε μέσα και τους εβούλησε η σπηλιά και τους πλακώσανε και ούτε τους βγάλανε δεν πήγανε για να τους γλιτώσουνε, οι γερμανοί δεν δίνανε τέτοιες σημασίες, πλακωθήκανε - πλακωθήκανε, καταλάβατε;;; Και ο κόσμος αναστατώθηκε, τώρα σου λέει θα ήτανε μέσα... και μάλιστα ένας ήτανε εκεί και άκουσε το μουγκρητό του ανθρώπου, φωνάζανε !!! Ναι και αλλά που... τολμούσες να πας να τους πεις τίποτα;;; που αυτός ο διοικητής ήτανε πολύ κακός διοικητής, δηλαδή για χάρη γούστου σε σκότωνε, δεν υπολόγιζε τίποτα. Ο κόσμος είχε κατέβει από τα χωριά και ήτανε... πόσο να σας πω από την παραλία μέχρι που στρίβει για την Πλάκα όπως πάμε από την παραλία και στρίβει ο δρόμος πια και πάει απάνω από... φαινόταν ο κόσμος από εκεί πάνω, και ακόμα είχε πιο πάνω όλα τα χωριά για να διώξουν το διοικητή, φωνάζανε, τον βρίζανε ο κόσμος, γερμανικά τον εβρίζανε.
[11:25:25.15] Interviewer: Δεν μου λέτε...
[11:25:32.20] Euanthia Mathioudaki: Εγώ είχα πάει κοντά - κοντά (γέλια)
[11:25:41.04] Interviewer: Κοντά που;;
[11:25:41.04] Euanthia Mathioudaki: Στον διοικητή.
[11:25:43.02] Interviewer: Γιατί;
[11:25:43.02] Euanthia Mathioudaki: Ε... πήγα να δω τι γίνεται. Επερνούσα από τον κόσμο μέσα έτσι... λοξά... μέχρι που έφτασα ήτανε 2-3 σειρές από μπροστά μου, και τον εβρίζαμε, τον εβρίζανε.
[11:26:00.23] Interviewer: Τότε που παραδόθηκε...
[11:26:00.23] Euanthia Mathioudaki: Τότε που παραδόθηκε. Ένα ντερέκι εκεί πάνω ήτανε.
[11:26:13.08] Interviewer: Πέστε μου λίγο και για τον Κάρολα.
[11:26:15.03] Euanthia Mathioudaki: Ο Κάρολας έμενε σε αυτό το σπίτι εδώ, σας είπα, και πήρα τον αδελφό μου τον μεσαίο, μετά...
[11:26:24.24] Interviewer: Σε ποιο σπίτι έμενε;;
[11:26:24.24] Euanthia Mathioudaki: Αυτό, αυτό το σπίτι ήτανε δίπλα από το δικό μας. Τώρα δεν είναι, είναι αυτό. Αλλά ήτανε καινούργιο το σπίτι, εμείς είχαμε κάγκελα και όταν ήρθαν οι ιταλοί ο μπαμπάς μου του αρέσανε πολύ τα λουλούδια, και είχε αμερικάνικες τριανταφυλλιές, μοβ, άσπρες, κίτρινα... ναι και ήτανε τα κάγκελά μας μια ομορφιά, ναι γιατί ο πατέρας μου ήτανε τεχνίτης έφτιαχνε και κουφώματα, έφτιαχνε και σπίτια, αυτά... λοιπόν, είχε κάνει ωραία κάγκελα και μόλις ήρθανε οι ιταλοί, ήρθανε πρώτα, βουλιάξανε το Έλλης στην Τήνο και ήρθανε και παραλάβανε οι ιταλοί, καταλάβατε;; και ήρθανε, στο δικό μας σπίτι και τους λέει ο πατέρας μου ότι δεν είχαμε φύγει ακόμα, τους λέει "γιατί χαλάτε, θα πέσουν τα παιδιά να σκοτωθούνε από κάτω" και βγάζει το όπλο να τον εσκοτώσει και ήτανε ένα άλλος και του λέει, τώρα δεν θυμάμαι ποιος ήτανε αυτός... έλληνας ήτανε;;; ξένος ήτανε;;; από το φόβο μου και από την αυτή μου... δεν κατάλαβα και ο πατέρας μου, ο κακομοίρης, εφοβήθηκε αφού έβγαλε το όπλο ο ιταλός και τα έσπαγε πια, ο πατέρας μου μπήκε μέσα στο σπίτι... δεν.. αφού του είπε θα σε σκοτώσω.
[11:27:53.17] Interviewer: Τι έσπαγε;;
[11:27:53.17] Euanthia Mathioudaki: Τα κάγκελα... Ναι τα έσπαγε, όπως ήτανε τα λουλούδια. Ήτανε μια ομορφιά το σπίτι μας, αφού θέλαμε να πάμε στη θάλασσα και μας έλεγε η μαμά μου "τι θέλετε τη θάλασσα έχουμε τέτοια ωραία θέα" δεν είχε ούτε δέντρα, ούτε τίποτα, ήτανε ανοιχτό το μέρος. Εμείς πηγαίναμε στην θάλασσα και γλεντάγαμε, παίρναμε το γραμμόφωνο και, άμα τελείωσε ο πόλεμος, και πηγαίναμε... ετοίμαζε η αδελφή μου η μεγάλη που είχε παντρευτεί το '39 παντρεύτηκε και το '40 έκανε τούτο το παιδί που είχε ξενοδοχείο, μέσα στον πόλεμο. Επηγαίναμε και γλεντούσαμε, είχαμε το γραμμόφωνο, είχε ο γαμπρός μου γραμμόφωνο, τότε ήταν τα γραμμόφωνα και πηγαίναμε και χορεύαμε, γλεντούσαμε στη θάλασσα, και μας έλεγε η μαμά μου "τι θέλετε να πάτε, να έχουμε μεγάλη αυλή, κάτσετε εδώ να χορέψετε", "Ε..." λέει η αδελφή μου, η μεγάλη "πάμε στη θάλασσα είναι πιο ωραία εκεί". Και καμιά φορά όπως ήμουνα ντυμένη έπεφτα και στη θάλασσα για να τους κάνω πλάκα (γέλια).
[11:29:00.11] Interviewer: Και δεν μου είπατε για τον Κάρολα...
[11:29:00.11] Euanthia Mathioudaki: Ο Κάρολας λοιπόν, ήρθε με το ήρθανε, ήρθε και έπιασε εδώ το σπίτι...
[11:29:04.02] Interviewer: Αυτός τι ήτανε;;;
[11:29:04.22] Euanthia Mathioudaki: Και πήρε τα άλογα και 2 μουλάρια, με συγχωρείτε είχε... γιατί πηγαίνανε τα τρόφιμα.
[11:29:13.22] Interviewer: Αυτός τι ήτανε;; γερμανός;;;;
[11:29:13.22] Euanthia Mathioudaki: Γερμανός, αξιωματικός ήτανε αυτός, αλλά ήτανε μόνος του, έμενε στο απάνω σπίτι. Και πήρε τον αδελφό μου, ο αδελφός μου είχε γεννηθεί πρώτα αυτός και μετά από πίσω εγώ, ήτανε πιο μεγάλος από μένανε, μικρό παιδί ήτανε και αυτός, 3 χρόνια πιο μεγάλος από μένα ήτανε. Και τον πήρε και τους έκανε όλες τις δουλειές, τους έπλενε τα ρούχα, του καθάριζε, του καθάριζε το από κάτω το σπίτι με τα μουλάρια και πέταγε από κάτω τις κοπριές και αυτά. Και τον είχε συνέχεια μέχρι που τελείωσε ο πόλεμος. Ναι... πληρωνότανε και αυτός.
[11:29:58.15] Interviewer: Ξανά ήρθε ο Κάρολας;;;
[11:29:58.15] Euanthia Mathioudaki: Ήρθε... δεν σας είπα ότι με ζήτησε και δεν με βρήκε στην Μήλο και μου είχε φέρει δώρα και ήρθε στην Κυψέλη και με βρήκε, και ο άντρας μου του σκοτώσανε τον αδελφό του, τον είχαν πάρει όμηρο στη Γερμανία και τον εσκοτώσανε και δεν τους χώνευε καθόλου, με τίποτα. Και όταν ήρθε, στο σπίτι, ο άντρας μου ταξίδευε και γιατί τον εδέχτηκα... μα εγώ δεν είχα παράπονο αφού ήρθε και έφερε τα δώρα και όλα αυτά, και το ένα και το άλλο και... μετά ο γιος του επαντρεύτηκε και πήρε μια μηλιά κοπέλα από το Τριοβάσαλο. Ναι... και εμείς είχε ο γιος μου ένα στούντιο, δώρων μαγαζί όταν πρωτό 'ρθαμε από την Αθήνα που παντρεύτηκε και ερχόταν η κοπέλα και ψώνιζε. Και όταν παντρεύτηκε ήρθε και μου λέει "ξέρεις ποιος είναι ο άντρας μου;;" λέω "δεν ξέρω" γιατί έλειπα και εγώ, δεν ξέρω, γιατί εμείς ο γιος μου γνώρισε την γυναίκα του και ξεσηκωθήκαμε και ήρθαμε στην Μήλο πια, αφού την γνώρισε και ήθελε να παντρευτεί ήρθαμε στην Μήλο... και μου λέει "τον Κάρολο τον ήξερες;;;", τον ήξερα... μου λέει "το έχω μάθει", "τον ήξερα" ήταν ο αδελφός μου και τον εξυπηρετούσε, τον ήξερε τον αδελφό μου... και παντρεύτηκε και ήταν ίδιος ο πατέρας του αυτός ο γιος που πήρε αυτή την κοπέλα, και έρχεται κάθε καλοκαίρι αλλά δεν την έχω δει τώρα, χρόνια δεν την έχω δει. Εκλείσαμε το μαγαζί, γιατί ο γιος μου ήτανε ναυτικός και εταξίδευε αλλά μετά δεν ήθελε πια αφού έκανε τα παιδιά, ήθελε να μείνει στη στεριά και είχε ανοίξει 2 μαγαζιά, και το ένα το ένα το δούλευε εκείνος και το άλλο το είχα εγώ. Αλλά μετά πάλι τα... ξανά μπαρκάρισε, εεε... τελευταία ξεμπαρκάρισε και έχει πάρει ένα κότερο και κάνει στο Κλέφτικο δρομολόγιο, το καλοκαίρι, έφυγε πια από τα μπάρκα τα καράβια... Ναι δεν ήθελε.... ήθελε ο πατέρας του να τον εσπουδάσει αλλά από μικρό ήθελε, όταν πηγαίναμε να ψωνίσω να του πάρω κανένα δωράκι "του του" μου έλεγε... και του έπαιρνα καραβάκια και στο σπίτι του είχα ένα μπανάκι, του έκανα μπάνιο, του έβαζα νερό και τα... ώρες καθότανε εκεί και τα έπαιζε... και έγινε ναυτικός και αυτός.

(ACTIVITY) Αρχείο 05
[11:32:48.07] Euanthia Mathioudaki: Εγέμισε η θάλασσα λάδι, και ο κόσμος επροσπάθησε για να βγαίνανε βαρέλια γεμάτα, αλλά που να πάνε να πάρουν, που φοβόντουσαν τους γερμανούς;
[11:33:05.07] Interviewer: Για μια εκτέλεση 14ων ατόμων...
[11:33:05.07] Euanthia Mathioudaki: Ε.... ένας πρώτος μου ξάδελφος τσάμπα σκοτώθηκε εκεί. Άλλοι ήτανε εκεί, Δεντρινό τον ελέγανε αυτόν, ήτανε διερμηνέας στους γερμανούς και μπλέξανε άλλους ανθρώπους και σκοτώσανε 14 άτομα αθώα, έτσι 14... σκοτώσανε και έναν πρώτο ξάδελφό μου εμένα, η ξαδέλφη μου ήτανε πρώτη και ήτανε νιόπαντροι, είχε παντρευτεί η καημένη και της σκοτώσανε τον άντρα.
[11:33:33.04] Interviewer: Τι ακριβώς έγινε εκεί όμως;;;
[11:33:33.04] Euanthia Mathioudaki: Τι έγινε... τους πήγανε εκεί, ανοίξανε έναν μακρύ λάκκο, ο πατέρας μου είχε ένα κιάλι, μια δίοπτρα ήτανε και κάποιος του την είχε δώσει στην κατοχή και με την δίοπτρα είδε που τους χτυπήσανε όλους, ήτανε 14 οι γερμανοί που χτυπήσανε, που πέφτανε κάτω, τα κακόμοιρα, και σκοτώσανε το παλικάρι αυτό της ξαδελφής μου.
[11:34:09.11] Interviewer: Για ποιόν λόγο...
[11:34:09.11] Euanthia Mathioudaki: Ότι εκλέψανε πετρέλαια. Βενζίνες και πετρέλαια. Και ήτανε άλλοι, αλλά ήτανε αυτός ο διερμηνέας ο γερμανός που με τους γερμανούς και είχε μια γκόμενα, και η γκόμενα ήτανε 3 αδέλφια της και γλιτώσανε, αυτοί τα κλέψανε και οι άλλοι η παρέα, δεν τα κλέψανε αυτοί που σκοτώσανε, πήγανε τσάμπα.
[11:34:43.05] Interviewer: Έλληνες κλέψανε ή γερμανοί;
[11:34:43.05] Euanthia Mathioudaki: Όχι, έλληνες. Και την είχε φιλενάδα αυτός ο διερμηνέας, Δεντρινό τον ελέγανε αυτόν, και εσκοτώσανε και έναν πρώτο μου ξάδελφο εμένα. Τα κακόμοιρα τα παλικάρια, 26 - 27 χρονών.
[11:35:10.10] Interviewer: Δύσκολα χρόνια ε;
[11:35:10.10] Euanthia Mathioudaki: Χμμ... δύσκολα ήτανε. Ε και εμένα μετά ο αδελφός μου επνίγηκε, μετά την κατοχή που γλίτωσε πνίγηκε.

(ACTIVITY) Αρχείο 06
[11:35:32.02] Interviewer: Μια η κόρη του Κάρολα πήρε γερμανό, μάλλον ο γιος του Κάρολα πήρε ελληνίδα και μια άλλη κοπέλα πήρε ιερολοχίτη από ότι θυμάμαι. Μια άλλη κοπέλα δεν παντρεύτηκε ιερολοχίτη από εδώ;;
[11:35:46.18] Euanthia Mathioudaki: Α... η Μαρία, η Μαρία... Αυτή έχει τον ξορκισμένο, τον έχασε τον άντρα της. Αυτοί ήρθανε τότε γεμάτοι λίρες από κάτω.
[11:35:59.22] Interviewer: Ποιοι κατέστρεψαν τότε εδώ στο νησί;
[11:35:59.22] Euanthia Mathioudaki: Και οι ιερολοχίτες και οι έλληνες πολύ, οι έλληνες... μπαίνανε μέσα στα σπίτια και κλέβανε τα πράγματα. Αφού αφήσαμε τα νοικοκυριά μας όπως ήτανε, δεν προλάβαμε να πάρουμε. Ενοικιάσαμε σπίτι και ύστερα κατεβαίναμε και με αυτόν τον Αντώνη, τον αδελφό μου κουβαλούσαμε, κατεβαίναμε και παίρναμε πράγματα, το βράδυ να τα ανεβάσουμε απάνω. Ύστερα εγώ σταμάτησα, δεν μπόρεσα τις 2-3 μέρες. Και ήρθανε μια φορά και βαστούσε ο αδελφός μου τον καθρέφτη της μάνας μου και ο καθρέφτης όπως περπατούσε, ξέρεις έκανε.... και ρίξανε οπλοπολυβόλο, και ευτυχώς εγλίτωσε ο αδελφός μου γιατί ήτανε ένα μέρος και πήγε και κρύφτηκε και πετάει τον καθρέφτη, έσπασε ο καθρέφτης και κρύφτηκε ειδάλλως θα τον σκοτώνανε, και κουβαλούσε τα πράγματα πάνω στην Τρυπητή. Ορισμένα πράγματα από το σπίτι που μας χρειαζόντουσαν, στην πλάτη τα κουβαλούσε. Γιατί ο αδελφός μου ο μεγάλος έμαθε την τέχνη του πατέρα μου και ήτανε με τον πατέρα μου και πνίγηκε το κακόμοιρο, 27 χρονών. Χαθήκανε 3 παλικάρια εδώ, βουλιάξανε το καΐκι και... χαθήκανε.